* ערבית אחרי עברית * العربية بعد العبرية *

עינת עובדיה:

“דמוקרטיות נופלות בפני השילוב של פופוליזם ופייק ניוז פעם אחר פעם. בישראל, המנהיג ששכלל את השימוש בפופוליזם ובפייק ניוז היה מי שהיום הוא יו״ר האופוזיציה, נתניהו, שהוביל קמפיין אחרי קמפיין שהמטרה שלו הייתה ועדיין להציג ארגוני זכויות אדם כאויבים – האויבים שנתניהו היה צריך כדי להיראות מולם כמושיע. מזל שיש לנו את ה״פייק ריפורטר״ שחושף את השיטתיות ואת הארגון להפצת הפייק ניוז מבית היוצר של נתניהו.

נתניהו לא המציא את השיטה. אנחנו רואים אותה אצל מנהיגים פופוליסטים כמו אורבן, בולסנרו, ופוטין.

דמוקרטיה חייבת אמת: ההנחה היא שהציבור צריך לקבל מידע מהימן, ישפוט אותו על פי תבונתו, ויוכל לגבש עמדה פוליטית כשהוא הולך לבחירות. לדמוקרטיה אין, בינתיים, דרך להתמודד עם הצפה שיטתית של מידע כוזב. אני רוצה לתת שתי דוגמאות בולטות על הפייק ניוז, שמטרתן לייצר הסתה ושיסוי. ראשונה היא הציוץ שעלה ונמחק בחשבונו של נתניהו שקרא לתכנית החומש לחברה הערבית: ״מס עבאס, מס חמאס״. נתניהו עשה את מה שהוא רגיל לעשות: לסמן אויב, להמציא סיסמא פופוליסטית וקליטה שהיא פייק ניוז במטרה לייצר מניפולציה, ולשחרר לקהל המפיצים שלו להתחיל לעבוד.

דוגמא נוספת היא מבחירות של 2020. הצ׳ט בוט של נתניהו עשה שימוש בפרסום מטורגט כדי להסית נגד מיעוטים – הבוט פרסם שאסור שתקום ממשלת שמאל בתמיכת ״הערבים שרוצים להשמיד את כולנו- נשים, ילדים וגברים״.

אני מעדכנת כאן, למי שעדיין לא שמע ולא קרא, מכון “זולת” פירסם בשבוע שעבר דו”ח שבדק את הקשר בין פייק־ניוז לפגיעה בזכויות האדם: חופש הביטוי, הזכות לפרטיות, לשוויון, לזכות הציבור לדעת, זכות הציבור לבחירות חופשיות, ולחופש העיתונות. בדוח אנחנו מציעים רפורמת חקיקה רחבה. אחת ההצעות מתייחסת לחוקי הבחירות לכנסת, שיאסרו פרסום והפצה של פייק ניוז, בכל מדיום שהוא, תוך הטלת קנס כבד. הדגש הוא על מפיצי פייק ניוז, שעושים את זה באופן מכוון וזדוני, ומאורגן במטרה לייצר מניפולציה על המידע שמגיע לציבור. הדבר קריטי ביותר, ומהווה סכנה להליך הדמוקרטי התקין של ניהול בחירות. בנוסף, אנחנו ממליצים לתקן את חוק הבחירות – דרכי תעמולה, כך שיאסור על כל תעמולת בחירות ברשת, בסמסים, 14 ימים לפני הבחירות, אלא אם ניתן אישור לפרסם על ידי יו”ר ועדת הבחירות המרכזית.

כדי לגבות את הדברים האלה אני רוצה לשתף אתכם בסקר שערכנו במסגרת הדוח עולה, שרוב מוחלט של הישראלים, 68%, רוצה בחקיקה ממשלתית מחמירה נגד פייק־ניוז. אני אומרת מראש ואני מודעת היטב לסכנות האפשריות שבהצבת גבולות כאלה לחופש הביטוי, אבל השילוב של פייק ניוז ופוליטיקאים פופוליסטים חסרי מצפון מציב אותנו בפני אפשרות של השמדת המערכת הדמוקרטית כולה. אחריה לא יהיה חופש ביטוי בכלל. פייק ניוז, עם זאת, יהיו החדשות הרשמיות, ובשלטון שיש בו זליגה מסוכנת אל עבר השלטון פופוליסטי, מדובר בסכנה אמיתית לדמוקרטיה.

והדבר הזה לא פשוט למי שמגינים על חופש הביטוי. איך מצמצמים את חופש הביטוי בשם ההגנה על הדמוקרטיה? ולמרות זאת, פעולה נגד מפיצי פייק־ניוז, שעושים את זה בצורה מאורגנת ובכוונת זדון, באופן שמאיים על אופייה הדמוקרטי של המדינה, הכרחית: קשה לצמצם את חופש הביטוי בשם ההגנה על הדמוקרטיה אבל אם לא יהיה לנו משטר דמוקרטי, גם חופש ביטוי לא יהיה פה. ישראל חייבת חקיקה, זהירה אך תקיפה, שתבלום את שקיעת היסודות הדמוקרטיים, או שכל מה שיישאר פה הוא תעמולה פופוליסטית, שמתבססת על מידע כוזב וחצאי אמיתויות.

הכנסו לדוח המלא, “פייק ניוז והפגיעה בזכויות האדם: אתגרים ודרכי התמודדות”

تصريحات اينات عوفاديا، المديرة العامة لمنظمة “زولات”، في المؤتمر السنوي الإسرائيلي للديمقراطية لصحيفة هآرتس

من الحلقة الحوارية حول الشعبوية والديمقراطية

تسقط الديمقراطيات أمام مزيج يجمع الشعبوية بالأخبار الزائفة مرارًا وتكرارًا.

في إسرائيل، كان الزعيم الذي استخدم الشعبوية والأخبار الزائفة بإحكام هو من يشغل اليوم منصب رئيس المعارضة، نتنياهو، الذي قاد حملة تلو الأخرى كان هدفها وما زال وصم منظمات حقوق الإنسان كأعداء – أعداء احتاج نتنياهو إليهم ليظهر بصورة المُخلّص. من حسن الحظ أن لدينا “الفيك ريبورتر” (كاشف الأخبار الزائفة)، الذي يكشف العمل الممنهج في تنظيم ونشر الأخبار الزائفة من قبل نتنياهو.

لم يخترع نتنياهو هذا النهج. نرى الأمر ذاته لدى القادة الشعبويين أمثال أوربان، بولسونارو وبوتين.

تستوجب الديمقراطية التمسك بالحقيقة: إن الافتراض هو أن الجمهور يجب أن يتلقى معلومات موثوقة، أن يحكم عليها بموجب حكمته، وأن يكون قادرًا على صياغة موقف سياسي عند التوجه إلى صناديق الاقتراع. في غضون ذلك، لا تملك الديمقراطية طريقة للتعامل مع السيل المنظم من المعلومات الكاذبة.

أود أن أعرض مثالين بارزين بخصوص الأخبار الزائفة، يهدفان إلى إثارة التحريض والتكليب. الأولى هي التغريدة التي ظهرت وحُذفت من حساب نتنياهو على تويتر، والتي نعتت الخطة الخمسية للمجتمع العربي بأنها: “ضريبة عباس، ضريبة حماس”. لقد فعل نتنياهو ما اعتاد فعله: الإشارة إلى عدو، ابتكار شعار شعبوي واستيعاب حقيقة، كون هذا الشعار خبرًا زائفًا بغية التلاعب، والسماح لجملة المروجين له بالشروع في العمل.

مثال آخر يأتينا من انتخابات 2020. استخدم روبوت الدردشة (التشات-بةت) الخاص بنتنياهو الإعلانات المستهدِفة بهدف التحريض ضد الأقليات – نشر الروبوت ما مفاده بأنه لا يجب السماح بتشكيل حكومة يسارية بدعم من “العرب الذين يريدون إبادتنا جميعًا – نساء، أطفال ورجال”.

أعلن من هنا، لكل من لم يسمع أو يقرأ بعد، بأن معهد “زولات” نشر الأسبوع الماضي تقريرًا يفحص العلاقة بين الأخبار الزائفة وانتهاكات حقوق الإنسان: حرية التعبير، الحق في الخصوصية، المساواة، حق الجمهور في المعرفة، حق الجمهور في انتخابات حرة وحرية الصحافة. نقترح في التقرير إجراء إصلاح تشريعي واسع. يشير أحد الاقتراحات إلى قوانين الانتخابات للكنيست، ويدعو إلى حظر نشر الأخبار الزائفة، بشتى الوسائل المتاحة، مع فرض غرامة كبيرة. التركيز هنا على ناشري وموزعي الأخبار الزائفة، الذين يفعلون ذلك بشكل مقصود وبخبث، بالإضافة إلى العمل بشكل منظم من أجل إنتاج التلاعب بالمعلومات التي تصل إلى الجمهور. هذا أمر بالغ الأهمية، ويشكل خطرا على العملية الديمقراطية السليمة لإدارة الانتخابات. بالإضافة إلى ذلك، نوصي بتعديل قانون الانتخابات – طرق الدعاية، بحيث تم حظر جميع أنواع الدعاية الانتخابية عبر الإنترنت، عن طريق الرسائل القصيرة (SMS)، قبل الانتخابات بـ 14 يومًا، إلا إذا سُمح بنشرها من قبل رئيس لجنة الانتخابات المركزية.

بغية دعم هذه الأمور، أود أن أشارككم في استطلاع أجريناه كجزء من التقرير، الذي يظهر أن الغالبية المطلقة من الإسرائيليين، 68٪، يريدون رؤية تشريعات حكومية أكثر صرامة ضد الأخبار الزائفة.

اسمعوني، أقول مقدمًا وأنا مدركة جيدًا للمخاطر المحتملة لوضع مثل هذه التقييدات على لحرية التعبير، لكن المزيج المركب من الأخبار الزائفة والسياسيين الشعبويين عديمي الضمير يضعنا أمام إمكانية تدمير النظام الديمقراطي بأكمله. بعد ذلك لن تكون هنالك حرية تعبير على الإطلاق. ومع ذلك، ستكون الأخبار الزائفة هي الأخبار الرسمية، والسلطة التي يطرأ فيها تسرب بشكل خطير نحو الحكم الشعبوي، فإن ذلك يمثل خطرًا جسيمًا على الديمقراطية.

وأقول مجددًا: هذا الشيء ليس بالأمر السهل بالنسبة لمن يدافعون عن حرية التعبير. كيف نقلل من حرية التعبير باسم الدفاع عن الديمقراطية؟ ومع ذلك، فمن الضروري اتخاذ إجراء ضد ناشري الأخبار الزائفة، الذين يفعلون ذلك بطريقة منظمة وخبيثة، بشكل يهدد الطابع الديمقراطي للدولة: من الصعب تقليص حرية التعبير باسم الدفاع عن الديمقراطية، لكن إذا لم يكن لدينا نظام ديمقراطي، فلن تكون هنا حرية تعبير أيضًا. اسرائيل بحاجة الى تشريعات، حذرة لكن حازمة، من شأنها كبح تراجع الأسس الديموقراطية، أو أن كل ما سيبقى هنا هو دعاية شعبوية، ترتكز على المعلومات الكاذبة وأنصاف الحقائق.

اقرؤوا التقرير الكامل “الأخبار الزائفة وانتهاك حقوق الإنسان: التحديات وطرق المواجهة”

עוד מתוך וועידת ישראל לדמוקרטיה:

נאום הפתיחה של יו”ר הקרן החדשה לישראל, מיקי גיצין

פנאל בנושא “הקרבנות הכלכליים של הקורונה” בהשתתפות ד”ר מהא כורכבי-סבאח, חברת ועדת ההיגוי של זולת