ממש מרגש לראות את כל האורחות והאורחים שהגיעו לכאן. ברכות לשותפים – עיתון הארץ והקרן החדשה לישראל
אורחות ואורחים יקרים,
כל השיח הציבורי בשלוש השנים האחרונות התמקד בשאלה – “כן ביבי או לא ביבי”. אני מקווה שלפחות לשנים הקרובות, זה יהיה “לא ביבי”.
הממשלה הזו נולדה בממ”ד פוליטי, בעקבות משבר פוליטי מתמשך ומתגלגל, שהוביל בציניות, אדם אחד – שמפגיז את כל הרשויות והסית נגד שומרי הסף, התקשורת ופקידי ציבור והעליל עליהם שהם יריבים פוליטיים שעה שנגד יריביו הפוליטיים הסית שהם בוגדים ואויביי המדינה. הכל שועבד, בעזרת משמר הרכיכות שלו, לחישוב מה טוב לו או רע לו, מי בעדו ומי נגדו, הכל כדי להיחלץ מאימת הדין.
אני מודה שאני לא מצליחה להבין את ההתנגדות של שרים בממשלה להצעת החוק של שר המשפטים גדעון סער, שנאשם בפלילים לא יכול להיות מועמד לראשות ממשלה.
אז אפשר לצאת לרגע מהמקלט, מהממ”ד, אחרי שנים של הפגזה בלתי פוסקת, ולהסתכל החוצה: התמונה קשה, ולאן שלא מביטים רואים הריסות. אין כמעט מערכת שלטונית שעומדת על תילה ומתפקדת. צריך לראות בממשלה החדשה גם אתגר וגם הזדמנות – מהרגע שהקומפרסור נדם יש לנו שעת כושר לשקם דברים, לבנות אותם מחדש, אולי אפילו לתקן כמה טעויות
נתניהו כמו מנהיגים פופוליסטיים בעולם; חגג על פייק ניוז וניהל צבא דיבה והשחרה – ואנחנו יודעים שלשקר יש רגלים, יותר מזוג, וגם אלפי חשבונות ברשתות החברתיות שעוזרים להפיץ שקרים, מידע מוטעה ומניפולציות, וזה סייע לו במסע הצלב שהוא ניהל נגד התקשורת החופשית כדי להכפיף אותה אליו.
באמצעות ההון נולד לנתניהו עיתון, והוא ידע להשתמש בו גם כדי – לכאורה – להשתלט על מה שמפרסמים לפחות בעוד עיתון, וכדי לא להסתפק במילה המודפסת, גם באתר אינטרנט.
עכשיו, משאימתו של נתניהו קצת ירדה, אני מעריכה שפחות משגיחי כשרות יכהנו מטעם משפחת נתניהו במהדורות בערוצים השונים. צריך לבצר ולהגן בחוק על מעמדם של עיתונאים, ועל האפשרות שלהם להתבטא בחופשיות ולבקר את השלטון
למרות ההישג הכי גדול של הממשלה הזו, של שותפות עם מפלגה ערבית, מפלגת רע”מ – הממשלה הזו לא למדה דבר ולא שכחה כלום: היא ממשיכה להתייחס לפלסטינים אזרחי ישראל, שבמשך שנים חיים כאן תחת אפליה ממוסדת ותחת הסתה מתמדת, כאל אויב – רעיונות עוועים של שימוש בשב”כ לצורך מיגור פשיעה ערבית, מעצרים מנהליים, אמצעים אגרסיביים של חיפוש ללא צו – אסור להם שיהפכו למציאות.
התפיסה שהכל הוא ביטחון, וכל מה שלא מוצא חן הוא טרור – היא מסוכנת. כאשר כל הפגנה מתוארת כאיום, איחוד משפחות כסכנה דמוגרפית, וכל פשיעה כטרור. המסר הוא שהאזרחות היא על תנאי.
מדינת ישראל לא יכולה לחיות עם מגף על צווארם של 20 אחוזים מאזרחיה, כפי שהיא לא תוכל להמשיך ולחיות עם מגף על צווארם של מיליוני פלסטינים, כמו שהיא עושה ב-54 שנות כיבוש. אני אפילו לא רוצה לחשוב מה קורה כשמשתמשים באמצעים האלו לצרכי מעצר של פלסטינים בשטחים – וגם אם הייתי רוצה לדעת, לא אדע. כי המשפט נעצר בגבול הביטחון. ולצערי גם בבית המשפט העליון יש שופטים שמקבלים מידע שהושג באמצעים מפוקפקים ובמעמד צד אחד.
כך גם בבתי הדין הצבאיים, התבססה לה מערכת משפט קפקאית, שבה לגיטימי שנאשם פלסטיני לא יודע מה הראיות נגדו, ומשטרה ומערכת ביטחון שהופכים לפוסק הבלעדי בשאלת חפותו של אדם.
כמה אפשר לסמוך על זה? ראינו השבוע, שהעצורים בתקיפת חייל ביפו בכלל לא היו בזירה. אבל הודו. בטח שהודו. מי לא היה מודה בחקירת שב״כ? אבל מה קורה אם אין במקרה סרט של מצלמת אבטחה או פייסבוק לייב, שמתעד שוטרים במדים מפרקים במכות נהג ללא סיבה?
ולכן, יש צורך במערכת משפט עצמאית, ביקורתית וחזקה. למרבה הצער גם את המערכת הזאת החלישו וגם בעצמאותה פגעו. הם לא ניסו לקדם (כמו שאמרה איילת שקד) “יותר שופטים שמרנים” הם פשוט חיפשו יותר שופטים צייתנים.
אני מאמינה שיש לנו עכשיו שעת כושר לקידום כללים וחוקים, שיגנו על ערכי בסיס של התנהלות דמוקרטית: על תקשורת חופשית ועצמאית, על חזקת החפות, על הליך פלילי תקין, וביקורת שיפוטית אמיתית.
לקראת סיום, אני רוצה לומר שאני עומדת כאן כשבוע לאחר יום הזיכרון לרצח רבין, בליל הרצח אמר רבין שאלימות היא כרסום יסוד הדמוקרטיה. הוא צדק.
הפופוליזם הביביסטי קידם בהצלחה הסתה נגד שמאלנים, רדיפה של ארגוני ופעילי זכויות אדם, גזענות כהניסטית נגד ערבים, בוז למערכת המשפט, טינה לעיתונות ונורמליזציה של שחיתות.
הגענו למצב הבלתי נתפס ובלתי סביר שבו הורגלנו בהפצת שנאה, שמותר להתסיס נגדנו, להבעיר את המשוגעים, לחפש דם ואנחנו לא נגבה מחיר. התרגלנו עד כדי קריאות לרצח, של ראש ממשלה נבחר. התרגלנו. ולכן, כל יום שאנחנו לא מפנים אצבע כלפי המסיתים, אנחנו נותנים לזה לקרות.
המרחב הדמוקרטי בישראל הצטמצם עד כדי מחנק. יש לנו עכשיו הזדמנות להרחיב אותו ולקדם סדר יום אזרחי – עכשיו החובה שלנו היא לחזק את שומרי הסף, להגביר את פיקוח הכנסת על הממשלה, לבצר את החופש האקדמי, את ביקורת התקשורת ואת ארגוני החברה האזרחית. בלי האיזונים האלה אין סייגים לכוחה הרב של הממשלה.
אנחנו יכולים לקדם סדר יום אזרחי שנאבק לשוויון לאומי ושוויון אזרחי, שכוחות הביטחון מגינים על המדינה, אבל לא מנהלים את חיי האזרחים. לקדם סדר יום שמושתת על שותפות ושוויון בין יהודים וערבים, לפעול להשלמת חוקה המוניסטית ומתקדמת שתבצר את ההגנה על זכויות האדם.
המאבק הזה דורש חברה אזרחית חזקה, שנלחמת על הערכים שהיא מאמינה בהם. אני חושבת שהכינוס היום הוא התחלה של יצירת סדר יום כזה.
תודה לכולם.
(צילום: הדס פרוש)
زهافا غالؤون، رئيسة “زولات” في افتتاح المؤتمر السنوي الإسرائيلي للديمقراطية لصحيفة هآرتس
صباح الخير للجميع،
إن رؤية كل الضيوف الذين أتوا إلى هنا مدعاة للانفعال حقًا. أطيب التمنيات للشركاء – صحيفة هآرتس والصندوق الجديد لإسرائيل.
الضيوف الأعزاء،
إن الخطاب العام برمّته خلال السنوات الثلاث الماضية تمحور حول السؤال – “نعم لنتنياهو أو لا لنتنياهو”. آمل في السنوات المقبلة على الأقل، أن يكون “لا لنتنياهو”.
نشأت هذه الحكومة في ما يشبه غرفة سياسية محصنة، في أعقاب أزمة سياسية مستمرة ومتدحرجة، والتي قادها بتهكم شخص واحد – قام بقصف جميع السلطات وحرض ضد حراس البوابة، الإعلام والمسؤولين العموميين، وألصق بهم تهمة الخصومة السياسية له في حين كان يحرض ضد خصومه السياسيين واصفًا إياهم بالخونة وأعداء الدولة. تم تسخير كل شيء، بمساعدة من يأتمرون بأمره، لأجل حساب ما هو جيد أو سيئ له، من معه ومن ضده ، كل ذلك بهدف الهروب من وجه العدالة.
أعترف بأنني لا أفهم معارضة وزراء في الحكومة لمشروع قانون وزير العدل، جدعون ساعر، والذي يقضي بأن كل متهم بجناية لا يمكنه أن يكون مرشحًا لرئاسة الحكومة.
إذن فمن الممكن مغادرة الملجأ للحظة، تلك الغرفة المحصنة، بعد سنوات من القصف المتواصل، والنظر إلى الخارج: الصورة صعبة، وحيثما يقع ناظرنا نرى الأنقاض. بالكاد نجد نظامًا حكوميًا قائم بحد ذاته ويقوم بوظائفه. يجب النظر إلى الحكومة الجديدة على أنها تحدٍ وفرصة في الآن نفسه – منذ اللحظة التي صمتت فيها الضاغطة، لدينا فرصة لإصلاح الأشياء وإعادة بنائها، وربما حتى تصحيح بعض الأخطاء.
نتنياهو كبقية القادة الشعبويين في العالم، سرح ومرح في الأخبار الكاذبة وقاد جيشًا من القذف والتشهير – ونحن على علم بأن للكذب أرجل، أكثر من اثنتين، وأيضًا هنالك الآلاف من حسابات وسائل التواصل الاجتماعي التي تساعد في نشر الأكاذيب، التضليل والتلاعب، وهذا ساعد نتنياهو في حملته الصليبية ضد الإعلام الحر لإخضاعه تحت إمرته.
من خلال الثروة، أصبحت لنتنياهو صحيفة، أحسن استخدامها – ظاهريًا – للسيطرة على ما يتم نشره على الأقل في صحيفة أخرى، ولكي لا يقتصر الأمر على الكلمة المطبوعة ، بات هناك أيضًا موقع إنترنت.
أما الآن، وبعد أن خفت وطأة نتنياهو بعض الشيء، أُقدّر بأن عددًا أقل من المشرفين سيعملون نيابة عن عائلة نتنياهو في النشرات على القنوات المختلفة. يجب تعزيز مكانة الصحفيين وحمايتها بموجب القانون، وتعزيز قدرتهم على التعبير عن أنفسهم بحرية ونقد السلطة.
على الرغم من الإنجاز الأكبر لهذه الحكومة، المتمثل بالشراكة مع حزب عربي، القائمة العربية الموحدة – فلم تتعلم هذه الحكومة شيئًا ولم تنس شيئًا: فهي تواصل معاملة الفلسطينيين من مواطني إسرائيل على أنهم أعداء، وهم الذين يعيشون هنا لسنوات في ظل التمييز المؤسسي وأمام التحريض المستمر – الأفكار الفظيعة الداعية لاستخدام جهاز الأمن العام (الشاباك) لغرض استئصال الجريمة العربية، الاعتقالات الإدارية، وسائل التفتيش العدوانية دون أمر قضائي – كل هذه يجب ألا تصبح حقيقة واقعة.
إن الفكرة السائدة بأن كل شيء هو حول الأمن، وأن كل ما لا يعجب أحدًا ما فهو إرهاب – هي فكرة خطيرة. عندما توصف كل مظاهرة بأنها تهديد، بأن لم شمل العائلات هو خطر ديموغرافي، وكل جريمة كإرهاب، فالرسالة هي أن المواطنة أمر مشروط.
لا يمكن لدولة إسرائيل أن تدوس بجزمتها على أعناق 20 في المائة من مواطنيها، تمامًا كما لا يمكنها الاستمرار في العيش في حين تدوس أعناق ملايين الفلسطينيين بجزمتها، كما تفعل طيلة 54 عامًا من الاحتلال. لا أريد حتى أن أفكر فيما سيحدث عندما تستخدم هذه الوسائل لاعتقال الفلسطينيين في الأراضي المحتلة – وحتى لو أردت أن أعرف، فلن أعرف. لأن القانون يتوقف عند الحدود الأمنية. وللأسف حتى في المحكمة العليا هناك قضاة يتلقون المعلومات التي تم الحصول عليها بوسائل مشبوهة وبحضور طرف واحد.
كذلك الأمر في المحاكم العسكرية، حيث ترسّخ نظام قضائي كافكاوي، من المشروع فيه بأن المتهم الفلسطيني لا يكون على معرفة بالأدلة ضده، ونظام شرطة ومؤسسة أمنية تصبحان الحكم الوحيد في مسألة براءة الشخص.
كم من الممكن الوثوق بهذا الأمر؟ رأينا هذا الأسبوع، أن المعتقلين في الهجوم على جندي في يافا لم يكونوا في مكان الحادث على الإطلاق. لكنهم اعترفوا. بالطبع اعترفوا. من منا لا يعترف عند الخضوع لتحقيق في الشاباك؟ ولكن ماذا يحدث إذا لم تكن هناك بالصدفة كاميرا مراقبة أو فيسبوك لايف، لتوثيق ضباط الشرطة بالزي الرسمي ينهمرون بالضرب على سائق دون سبب؟
لذلك، هنالك حاجة إلى نظام قانوني مستقل، ناقد وقوي. ولسوء الحظ فقد تم إضعاف هذا النظام كذلك وأُلحِق الضرر في استقلاليته. لم يحاولوا ترقية (كما قالت أييليت شاكيد) “قضاة أكثر تحفظًا” بل كانوا يبحثون ببساطة عن قضاة أكثر طاعة.
أعتقد أن أمامنا الآن فرصة لتطوير القواعد والقوانين التي من شأنها أن تحمي القيم الأساسية للسلوك الديمقراطي: الإعلام الحر والمستقل، افتراض البراءة، الإجراءات الجنائية المناسبة والنقد القضائي الحقيقي.
وأنا أوشك على إنهاء خطابي هذا، أود أن أقول إنني أقف هنا بعد حوالي أسبوع من يوم الذكرى لاغتيال رابين، في ليلة الاغتيال، قال رابين إن العنف يقوض أسس الديمقراطية. كان على حق.
لقد نجحت الشعوبية التي صنعها نتنياهو في الترويج للتحريض ضد اليساريين، ملاحقة منظمات ونشطاء حقوق الإنسان، العنصرية الكاهانية ضد العرب، ازدراء نظام العدالة، العداء للصحافة وتطبيع الفساد.
لقد وصلنا إلى حال غير معقول ولا يمكن تصوره، حيث اعتدنا تفشي الكراهية، وأنه من الجائز التحريض علينا، حرق المجانين، طلب الدم، دون المطالبة بثمن. لقد اعتدنا كثيرا على الدعوات لاغتيال رئيس وزراء منتخب. اعتدنا. لذلك، كل يوم لا نشير فيه بأصابع الاتهام باتجاه المحرضين، نسمح لذلك بأن يحدث.
لقد تقلص الفضاء الديمقراطي في إسرائيل لدرجة خانقة. لدينا الآن فرصة لتوسيعه وللمضي في بناء أجندة مدنية – من واجبنا الآن تقوية حراس البوابة، زيادة إشراف الكنيست على الحكومة، تحصين الحرية الأكاديمية، النقد الإعلامي ومنظمات المجتمع المدني. بدون هذه التوازنات لا توجد قيود على القوة الهائلة للحكومة.
يمكننا أن نطور أجندة مدنية تناضل من أجل المساواة القومية والمساواة المدنية، بأن قوات الأمن تحمي الدولة، لكنها لا تدير حياة المواطنين. لتعزيز أجندة تقوم على الشراكة والمساواة بين اليهود والعرب، للعمل من أجل استكمال دستور إنساني ومتقدم يسعى لتعزيز حماية حقوق الإنسان.
يتطلب هذا النضال مجتمعًا مدنيًا قويًا، يناضل من أجل القيم التي يؤمن بها. أعتقد أن مؤتمر اليوم هو البداية لبناء مثل هذه الأجندة.
شكرًا لكم.
